Κυβέρνηση Συναγερμού και Ε/Κ Δεξιά

Συνειδητή πορεία προς τη διχοτόμηση

Τα δεδομένα μετά το 2004

Η οριστική διχοτόμηση φαίνεται πια να είναι η τελική διευθέτηση του εθνικού ζητήματος στην Κύπρο. Με την ελληνοκυπριακή πολιτική ηγεσία να κουβαλά την ευθύνη όσον αφορά τουλάχιστον την περίοδο μετά τις μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις των Τουρκοκυπρίων του 2002 -3 που οδήγησαν στην ανατροπή του Ντενκτασικού καθεστώτος, το άνοιγμα των οδοφραγμάτων και απαίτησαν τη λύση του κυπριακού στη βάση της ΔΔΟ.

Τη μεγάλη απογοήτευση που ακολούθησε η αποτυχία του 2004 αντικατέστησε ξανά η ελπίδα όταν Χριστόφιας και Ταλάτ βρέθηκαν ταυτόχρονα στις ηγεσίες των δύο κοινοτήτων. Την ευφορία όμως αντικατέστησε και πάλι η απογοήτευση όταν κάτω από το βάρος της συγκυβέρνησης με το ΔΗΚΟ, ο Χριστόφιας δεν τόλμησε να προχωρήσει και να κλείσει ζητήματα που συζητιόνταν για δεκαετίες.

Νέες δυνατότητες παρουσιάστηκαν ξανά όταν ο Αναστασιάδης είχε μπροστά του τον Ακκινζί, τον Τουρκοκύπριο ηγέτη που επέδειξε μοναδική σταθερότητα στην επιδίωξη λύσης ΔΔΟ. Ο Αναστασιάδης όμως που μια δεκαετία πριν είχε δώσει μάχη υπέρ της λύσης, από ένα σημείο και μετά αλλάζει ρότα. Στο Μοντ Πελεράν, παρότι πήρε στα χέρια χάρτη στο εδαφικό, που ήταν μέσα στα πλαίσια των ελληνοκυπριακών διεκδικήσεων, εγκατέλειψε τις διαπραγματεύσεις σκοτώνοντας μια σημαντική ευκαιρία.

Η αποχώρηση του όμως από τις συνομιλίες στο Γκράν Μοντανά, έβαλε το στίγμα των προθέσεων του για αποτροπή της λύσης της ΔΔΟ με τον πιο σαφή τρόπο.  Σε αυτές τις συνομιλίες η Τουρκική κυβέρνηση δέχτηκε για πρώτη φορά την κατάργηση της συνθήκης εγγυήσεων και του δικαιώματος της για μονομερή επέμβαση. Αυτή η στάση της Τουρκίας μαζί με την ύπαρξη του Ακκιντζι στην ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας ήταν μια ανέλπιστα ευνοϊκή εξέλιξη, που κάνει την άρνηση του Αναστασιάδη να διαπραγματευτεί και την εγκατάλειψη των συνομιλιών ισοδύναμη με έγκλημα κατά της Κύπρου.

Όλη την επόμενη περίοδο και ενόσω ο Ακιντζί πάλευε για να πετύχει μια λύση που θα διέσωζε την ενότητα της Κύπρου στο πλαίσιο μιας ομοσπονδίας, ο Αναστασιάδης αρνήθηκε να έχει ξανά συνάντηση μαζί του και με την συνολική πολιτική του υπόσκαπτε όλα όσα είχαν συμφωνηθεί μέχρι τότε. Ήταν η περίοδος που τα χρυσά διαβατήρια απέφεραν πακτωλό εκατομμυρίων στον ίδιο, στο υπουργικό του συμβούλιο και στον κύκλο γύρω από αυτούς. Ήταν η περίοδος που χρησιμοποίησε ότι μπορούσε για να αποδημήσει τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, προωθώντας την ιδέα της αποκεντρωμένης ομοσπονδίας, που ποτέ δεν διευκρίνισε και τελικά τα δύο κράτη.

Όλες του οι κινήσεις σε αυτή την περίοδο ήταν καθαρή υπόσκαψη των δυνατοτήτων συνεννόησης.

Μέσα σε αυτά τα πλαίσια συνέβαλε στην απόλυτη αποτυχία της πενταμερούς, που είχε τη δική της βαρύτητα μια και ήταν η μια από τις τέσσερεις που συγκλείσθηκαν ποτέ, με τις προηγούμενες τρείς να έχουν συγκλεισθεί σε καθοριστικές στιγμές στην πορεία των δικοινοτικών συγκρούσεων. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια έκλεισε τα οδοφράγματα με πρόσχημα την πανδημία, πριν ακόμα παρουσιαστεί έστω και ένα κρούσμα στην τουρκοκυπριακή κοινότητα.

Όταν με αυτή του την πολιτική συνέβαλε στο να χάσει ο Ακκιντζί την προεδρία των Τ/κυπρίων και να αντικατασταθεί από τον ομογάλακτο του Τατάρ, θυμήθηκε ξανά την ανάγκη για συνομιλίες, που και αυτές τις δυναμίτιζε εκ των προτέρων αρνούμενος την πολιτική ισότητα που αποτέλεσε το κεντρικό σημείο όλων των προηγουμένων συγκλίσεων.

Από την τραγωδία την αποτυχίας για λύση το 2004 κάτω από  αναπάντεχα ευνοϊκές συνθήκες λόγω της ιστορικής κινητοποίησης των Τουρκοκυπρίων, με τους Αναστασιάδη και Τατάρ τώρα στις ηγεσίες των δύο κοινοτήτων, η πορεία των διαπραγματεύσεών εξελίσσεται σε φάρσα.

Όταν στη Γενεύη τον Απριλίου του 2021, ο Τατάρ διατύπωσε τα περί κυριαρχικής ισότητας ως προϋπόθεση για επανέναρξη των συνομιλιών, ο Νίκος Αναστασιάδης ανταπάντησε με θέση περί επιστροφής στο ενιαίο κράτος του 1960. Και θυμήθηκε τη δήλωση του Τάσσου Παπαδόπουλου ότι «δεν παρέλαβε κράτος για να παραδώσει κοινότητα».

Σήμερα που ο Τατάρ μιλά για δύο κράτη, ο Νίκος Αναστασιάδης εγκατέλειψε για μια ακόμα φορά όλα όσα στα οποία κατά καιρούς αναφέρθηκε και εκ του ασφαλούς μιλά για λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας.

Μαζί με τις δυνατότητες συνολικής λύσης, σήμερα χάνεται και η Αμμόχωστος, θύμα και αυτή της χάραξης συνειδητής πορείας προς τη διχοτόμηση. Και η πολιτική ηγεσία που φέρει την ευθύνη για αυτή την εξέλιξη, προσπαθεί να ενοχοποιήσει όσους Αμμοχωστιανούς θελήσουν να διεκδικήσουν τις περιουσίες τους κάτω από τουρκοκυπριακή διοίκηση.

Κυπριακή και παγκόσμια κρίση

Η οριστική διχοτόμηση είναι τόσο κοντά όσο δεν θα ήθελε κανείς να πιστέψει. Μόνο που το αποτέλεσμα της θα είναι πολύ διαφορετικό από ότι φαντάζονταν αυτοί που την επεδίωξαν. Η μη λύση, η διχοτόμηση, δεν θα αποτελέσει συνέχεια του στάτους κβο όπως το γνωρίζαμε. Η παγκόσμια οικονομική κρίση, οι χωρίς προηγούμενο εντάσεις μεταξύ Δυτικών και Ρωσίας, ΗΠΑ και Κίνας, οι καθαρές πια απειλές για πολεμική σύγκρουση μεταξύ των υπερδυνάμεων, η χωρίς προηγούμενο αστάθεια στη Μέση Ανατολή και τον Αραβικό κόσμο, στο ίδιο το Ισραήλ, στην ίδια την Τουρκία, τοποθετούν και την Κύπρο στο μάτι του κυκλώνα. Η αποτυχία λύσης, επανένωσης και ειρηνικής συνύπαρξης που να εμπεδώσει την αποδοχή, θα αποδεικτή μοιραία.

Η κυβέρνηση Αναστασιάδη σχεδίασε και οργάνωσε την πορεία προς τη διχοτόμηση εξυπηρετώντας κατά κύριο λόγο δικά της οικονομικά συμφέροντα αλλά και συμφέροντα πανίσχυρων διεθνών παικτών.

Θα ήταν λάθος όμως να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι είναι αρκετή η απομάκρυνση της και η αντικατάσταση της από φιλολυσική κυβέρνηση για να αποκατασταθεί η κατάσταση.

Ακόμα και στις πιο ευνοϊκές συνθήκες για επίτευξη λύσης του Εθνικού ζητήματος στην Κύπρο, αυτές του 2004, με την Παγκόσμια οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης και την εξέγερση των Τουρκοκυπρίων να ανατρέπει το Ντενκτασσικό καθεστώς και να τρέπει τον εθνικισμό στην κοινότητα σε άτακτη φυγή, με την ελληνοκυπριακή κοινότητα σε πρωτόγνωρη διάθεση συναπάντησης με την τουρκοκυπριακή κοινότητα, υπήρξαν πανίσχυρες δυνάμεις που υπόσκαψαν την προοπτική. Η ελληνοκυπριακή εκκλησία με τα τεράστια καταχωρημένα οικονομικά συμφέροντα της, το πανίσχυρο λόμπι των ξενοδόχων και άλλων κομματιών της αστικής τάξης, ο κρατικός μηχανισμός με ριζωμένη σε αυτόν την ιδεολογία του εθνικού κράτους των ελληνοκυπρίων, έπαιξαν ένα τεράστιο ρόλο στη αποτροπή της λύσης.

Το 2004 φυσικά με ένα διαφορετικό ρόλο της αριστεράς, θα μπορούσε η περίοδος να σημαδευτεί με λύση, που στα σίγουρα δεν θα αντιμετώπιζε μικρή αντίσταση.

Αν όμως τότε, μέσα στις πιο ευνοϊκές δυνατές συνθήκες, δεν επιτεύχθηκε ο στόχος της επανένωσης σήμερα, μέσα σε ένα εντελώς διαφορετικό τοπικό και παγκόσμιο πλαίσιο, μέσα σε ριζικά αναβαθμισμένους τοπικούς και διεθνείς ανταγωνισμούς, η λύση μέσα από τις παλιές μεθόδους, αυτές των διαπραγματεύσεων από τους εκπροσώπους του σημερινού οικονομικού συστήματος, φαντάζει αδύνατη.

Σήμερα, όσο ποτέ προηγουμένως, η λύση μπορεί να αποτελέσει εφικτή δυνατότητα μέσα από την μετατροπή των αντιπάλων στρατοπέδων από εθνικά σε πολιτικά. Σήμερα φαίνεται όσο ποτέ προηγουμένως ότι η λύση μπορεί να είναι αποτέλεσμα μόνο της κοινής πάλης των δυνάμεων της λύσης και στις δύο πλευρές των οδοφραγμάτων, ενάντια στις δυνάμεις που στέκονται ενάντια στη λύση και στις δύο πλευρές των οδοφραγμάτων.

Η προσπάθεια συνεννόησης και κοινής δράσης της τουρκοκυπριακής και ελληνοκυπριακής αριστεράς που λειτουργεί ως εναλλακτική τα τελευταία χρόνια, πρέπει να επεκταθεί και να ενδυναμωθεί με κάθε δυνατό τρόπο.

Μια πιθανή κατάληξη αυτών των δυνάμεων σε συμφωνία πάνω σε όλα τα ζητήματα που εκκρεμούν και η παρουσίαση της μπροστά στο λαό της Κύπρου, είναι ένα τεράστιας σημασίας καθήκον. Που θα αναδείκνυε πάνω από όλα ότι το εμπόδιο για λύση του κυπριακού δεν είναι η μια ή η άλλη εθνική κοινότητα έτσι γενικά, αλλά η ύπαρξη αντικρουόμενων συμφερόντων των οικονομικών ελίτ των δύο εθνικών κοινοτήτων.

Σωτήρης Βλάχος

5 Φεβρουαρίου 2022